Phương pháp điều chỉnh của luật hành chính là phương pháp mệnh lệnh được hình thành từ quan hệ “quyền lực – phục tùng’’ giữa một bên có quyền nhân danh nhà nước đưa ra những mệnh lệnh bắt buộc đối với bên kia là cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có nghĩa vụ phục tùng các mệnh lệnh đó. Chính mối quan hệ “quyền lực – phục tùng ” thể hiện sự không bình đẳng giữa các bên tham gia quan hệ quả lí hành chính nhà nước. Sự không bình đẳng đó là sự không bình đẳng về ý chí và thể hiện rõ nét ở những điểm sau:
bất bình đẳng về ý chí trong quan hệ pháp luật hành chính
Phân tích sự bất bình đẳng về ý chí trong quan hệ pháp luật hành chính
Trước hết, sự không bình đẳng trong quan hệ quản lí hành chính nhà nước thể hiện ở chỗ chủ thể quản lí1có quyền nhân danh nhà nước để áp đặt ý chí của mình lên đối tượng quản lí2. Các quan hệ này rất đa dạng nên việc áp đặt ý chí của chủ thể quản lí lên đối tượng quản lí trong những trường hợp khác nhau được thực hiện dưới những hình thức khác nhau:
Hoặc một bên có quyền ra các mệnh lệnh cụ thể hay đặt ra các quy định bắt buộc đối với bên kia và kiểm tra việc thực hiện chúng. Phía bên kia có nghĩa vụ thực hiện quy định, mệnh lệnh của cơ quan có thẩm quyền.
Ví dụ: Điển hình cho trường hợp này là quan hệ giữa cấp trên với cấp dưới, giữa thủ trưởng với nhân viên.
Hoặc một bên có quyền đưa ra yêu cầu, kiến nghị còn bên kia có quyền xem xét, giải quyết và có thể đáp ứng hay bác bỏ yêu cầu, kiến nghị đó.
Ví dụ: Công dân có quyền yêu cầu (cùng với những giấy tờ nhất định ) công an quận, huyện giải quyết cho di chuyển hộ khẩu. Công an quận, huyện xem xét và có thể chấp hận yêu cầu ( nếu hồ sơ của công dân đó hợp lệ ) hoặc không chấp nhận ( nếu hồ sơ không đầy đủ, không hợp lệ ).
Hoặc cả hai bên đều có quyền hạn nhất định nhưng bên này quyết định điều gì phải được bên kia cho phép hay phê chuẩn hoặc cùng phối hợp quyết định.
Ví dụ: Quan hệ giữa Bộ giáo dục và đào tạo và các bộ khác về việc quyết định hình thức, quy mô đào tạo. Việc các bộ khác quyết định hình thức, quy mô đào tạo phải được Bộ giáo dục và đào tạo cho phép hay phê chuẩn.
Biểu hiện thứ hai của sự không bình đẳng thể hiện ở chỗ một bên có thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế nhằm buộc đối tượng quản lí phải thực hiện mệnh lệnh của mình. Các trường hợp này được pháp luật quy định cụ thể nội dung và giới hạn:
Sự không bình đẳng giữa các bên tham gia quan hệ quản lí hành chính nhà nước luôn thể hiện rõ nét, xuất phát từ quy định pháp luật, hoàn toàn không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của các bên tham gia vào quan hệ đó.
Sự không bình đẳng giữa các bên là các cơ quan trong bộ máy nhà nước bắt nguồn từ quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới trong tổ chức của bộ máy nhà nước. Sự không bình đẳng giữa các cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức xã hội, đơn vị kinh tế, các tổ chức, cá nhân khác không bắt nguồn từ quan hệ tổ chức mà bắt nguồn từ quan hệ “ quyền lực- phục tùng”. Trong các quan hệ đó, cơ quan hành chính nhà nước nhân danh nhà nước để thực hiện chức năng chấp hành – điều hành trong các lĩnh vực được phân công phụ trách. Do vậy, các đối tượng kể trên phải phục tùng ý chí của Nhà nước mà người đại diện là cơ quan hành chính nhà nước.
Sự không bình đẳng giữa các bên tham gia quan hệ quản lí hành chính nhà nước còn được thể hiện rõ nết trong tính chất đơn phương và bắt buộc của quyết định hành chính3:
Các cơ quan hành chính nhà nước và các chủ thể quản lí hành chính khác, dựa vào thẩm quyền của mình, trên cở sở phân tích, đánh giá tình hình có quyền đưa ra những mệnh lệnh hoặc đề ra các biện pháp quản lí thích hợp đối với từng đối tượng cụ thể. Những quyết định ấy có tính chất đơn phương vì chúng thể hiện ý chí của chủ thể quản lí hành chính nhà nước trên cơ sở quyền lực đã được pháp luật quy định.
Những quyết định hành chính đơn phương đều mang tính chất bắt buộc đối với các đối tượng quản lí. Tính chất bắt buộc được đảm bảo thi hành bằng các biện pháp cưỡng chế 4 nhà nước. Tuy nhiên các quyết định hành chính đơn phương không phải bao giờ cũng dựa trên cơ sở cưỡng chế mà được thực hiện chủ yếu thông qua phương pháp thuyết phục5.
Tóm lại, sự bất bình đẳng trong ý chí của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật hành chính được thể hiện ở việc các chủ thể có quyền quản lí nhân danh nhà nước để áp đặt ý chí của mình lên đối tượng quản lí; các mệnh lệnh của chủ thể quản lí được đảm bảo thực hiện bởi các biện pháp cưỡng chế nhà nước và được thể hiện rõ nét trong tính chất đơn phương bắt buộc của các quyết định hành chính.
luatthanhmai.com
Giải thích từ ngữ trong bài
1.“ chủ thể quản lí”: cá nhân, tổ chức có quyền sử dụng quyền hành pháp.
2. “ đối tượng quản lí”: cá nhân, tổ chức có nghĩa vụ thủ tục thực hiện quyền hành pháp.
3. “quyết định hành chính”: là một dạng quyết định pháp luật do các chủ thể quản lí hành chính nhà nước ban hành theo thủ tục hành chính nhằm thực hiện quản lí hành chính.
( Có thể hiểu nó là quyết định của các chủ thể trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước khi thực hiện quyền lực nhà nước để quản lí hành chính nhà nước, những quyết định này được thể hiện dưới hình thức văn bản.
Thủ tục hành chính là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước theo quy định của pháp luật trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước.)
4. “ phương pháp cưỡng chế”: là phương pháp quản lí hành chính quan trọng, có nội dung là việc các chủ thể quản lí hành chính nhà nước sử dụng các biện pháp cưỡng chế nhà nước buộc các đối tượng quản lí phải có những xử sự cần thiết. Cưỡng chế nhà nước: cưỡng chế hình sự, hành chính, dân sự, kỉ luật.
5.“ phương pháp thuyết phục” : là phương pháp chủ yếu của quản lí hành chính nhà nước sử dụng các biện pháp thuyết phục nhằm làm cho đối tượng quản lí hiểu rõ sự cần thiết và tự giác thực hiện những hành vi nhất định. Các biện pháp thuyết phục bao gồm: cung cấp thông tin, giáo dục, giải thích tuyên truyền, các biện pháp nhắc nhở, kêu gọi, thi đua…
Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề Tính bất bình đẳng về ý chí trong quan hệ pháp luật hành chính. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: luathanhmai@gmail.com để được luật sư tư vấn hỗ trợ
