Dấu hiệu đặc trưng của tội chống loài người theo quy chế Rome
So sánh luật Việt Nam với quy chế Rome về tội chống loài người
Đối chiếu quy định tại Điều 342 của chương XXIV BLHS Việt Nam và Quy chế Rome
Điều 342 Bộ luật Hình sự Việt Nam quy định về Tội chống loài người, và trong nội dung cũng còn quy định cả hành vi diệt chủng khác là một trong những cấu thành của tội chống loài người.
Theo định nghĩa tại Điều 6 Quy chế Rome thì một người bị cho là phạm tội diệt chủng nếu họ thực hiện một trong các hành vi như giết các thành viên của cộng đồng; gây những tổn hại nghiêm trọng về sức khỏe, tinh thần với các thành viên cộng đồng; cố tình áp đặt những điều kiện sống nhằm hủy diệt toàn bộ hay từng phần sự sống đối với cộng đồng;
Áp đặt những biện pháp để ngăn ngừa sinh sản đối với cộng đồng; cưỡng chế đưa trẻ em từ cộng đồng này sang cộng đồng khác với ý định hủy diệt toàn bộ hoặc từng phần cộng đồng quốc gia, dân tộc, chủng tộc hoặc tôn giáo.
Tội phạm diệt chủng đòi hỏi phải có yếu tố “chủ ý riêng”, có nghĩa là kẻ phạm tội có mục đích rõ ràng về hậu quả của việc thực hiện hành vi phạm tội đó. Mặt khác, những hành vi phạm tội phải là những hành vi có quy mô nhất định, cụ thể là “diễn ra trong hoàn cảnh các hành vi tương tự xảy ra hàng loạt một cách hiển nhiên nhằm chống lại nhóm người (trong cộng đồng) hoặc bản thân hành vi đó có thể gây ra sự phá hủy đối với nhóm người đó”.
Đối chiếu định nghĩa về tội phạm này với những quy định của Bộ luật Hình sự thì có thể khẳng định rằng hiện nay, Bộ luật Hình sự chưa quy định tội phạm diệt chủng là một tội danh độc lập với những hành vi và mục đích như định nghĩa được nêu tại Điều 6 Quy chế Rome.
Mặc dù Điều 342 Bộ luật Hình sự quy định hành vi diệt chủng khác là một trong những cấu thành của tội chống loài người, tuy nhiên hiện nay vẫn chưa có một định nghĩa hay một khái niệm cụ thể thế nào được cho là hành vi diệt chủng quy định tại Điều 342 này.
Bên cạnh đó, Điều 7 Quy chế Rome đưa ra định nghĩa khá cụ thể và chi tiết về tội phạm chống loài người.
Theo đó, tội phạm chống loài người nghĩa là bất cứ hành vi nào được liệt kê tại khoản 1 Điều 7 Quy chế Rome (như giết người; hủy diệt; bắt làm nô lệ; tra tấn; trục xuất hoặc dùng vũ lực di chuyển dân cư; tù giam hoặc tước đoạt tự do thân thể trái với nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế; hiếp dâm, lạm dụng tình dục, cưỡng bức mại dâm, buộc mang thai ngoài ý muốn, cưỡng ép triệt sản hoặc bất kỳ hành vi xâm phạm tình dục nào khác có mức độ trầm trọng tương tự,.v.v.)
mà được thực hiện như một phần của hành động tấn công trên diện rộng hoặc có hệ thống nhằm vào thường dân với nhận thức đẩy đủ về hành vi tấn công đó.
Bộ luật Hình sự quy định tội chống loài người tại Điều 342, theo quy định của điều này thì một người được cho là phạm tội chống loài người khi thực hiện hành vi tiêu diệt hàng loạt dân cư của một khu vực, phá hủy nguồn sống, phá hoại cuộc sống văn hóa, tinh thần của một nước, làm đảo lộn nền tảng của một xã hội nhằm phá hoại xã hội đó, hoặc có những hành vi diệt chủng khác, hành vi diệt sinh, diệt môi trường tự nhiên.
Nhận xét tính tương thích giữa pháp luật Việt Nam và quy chế Rome về tội chống loài người
Như vậy, dễ nhận thấy rằng tội phạm chống loài người được quy định trong Bộ luật Hình sự chưa có sự thống nhất và chưa bao quát hết các hành vi quy định tại tội chống loài người trong quy chế Rome.
Có thể thấy rằng những hành vi quy định tại Điều 342 Bộ luật Hình sự là quá chung chung và thiếu rõ ràng so với 11 hành vi cấu thành tội phạm, được thực hiện như một phần của sự tấn công lan rộng và có hệ thống nhằm vào cộng đồng thường dân quy định tại Điều 7 Quy chế Rome. Đồng thời, các hành vi cấu thành tội phạm quy định tại Điều 7 Quy chế được giải thích rất rõ ràng, cụ thể.
Trong khi đó Điều 342 Bộ luật Hình sự xác định những hành vi khá chung chung như “phá hoại cuộc sống văn hóa, tinh thần của một nước, làm đảo lộn nền tảng của một xã hội” hoặc xác định các hành vi như diệt chủng, diệt sinh, diệt môi trường tự nhiên mà không đưa ra một khái niệm hoặc sự giải thích cụ thể nào cho những hành vi này.
Do vậy, mặc dù Bộ luật Hình sự cũng có quy định về tội phạm chống loài người, nhưng xét về mặt cấu thành tội phạm thì tội phạm chống loài người trong pháp luật hình sự Việt Nam có nhiều điểm chưa tương đồng với tội phạm chống loài người trong Quy chế Rome, và các quy định về cấu thành tội phạm này trong pháp luật hình sự Việt Nam cũng còn rất chung chung.
Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề 3 Đặc trưng của tội chống loài người theo quy chế Rome. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: luathanhmai@gmail.com để được luật sư tư vấn hỗ trợ miễn phí.
