1. Thực tiễn giải quyết xung đột pháp luật về thừa kế theo di chúc có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam
Trong những năm qua, số lượng người nước ngoài sinh sống và làm việc tại Việt Nam ngày càng nhiều và người Việt Nam làm ăn tại nước ngoài cũng ngày càng tăng, do vậy vấn đề thừa kế có yếu tố nước ngoài luôn được đặt ra đối với hệ thống pháp luật nước ta. Mặc dù đã áp dụng Bộ luật Dân sự 2015 và nhiều nguồn luật khác nhưng thực tiễn vấn đề thừa kế nói chung và thừa kế theo di chúc có yếu tố nước ngoài nói riêng ở nước ta giải quyết chưa được triệt để, vấn đề ủy thác tư pháp luôn được đặt ra. Các tòa án áp dụng pháp luật còn nhiều thiếu sót và vướng mắc, số lượng vụ việc được giải quyết ngày càng tăng, trong cùng một vụ việc nhưng phải giải quyết nhiều lần và các bản án có hiệu lực pháp luật rồi nhưng bị đình chỉ.
Về vấn đề ủy thác tư pháp, thực tế, những việc mà Tòa án Việt Nam ủy thác tư pháp cho Tòa án nước ngoài kết quả trả lời thường rất chậm, thậm chí nhiều trường hợp không nhận được sự trả lời, ngay cả đối với các nước mà tòa án đã ký kết và gia nhập Điều ước quốc tế. Chính vì vậy, việc lấy lời khai, tống đạt các văn bản của Tòa án hoặc xác định tài sản ở nước ngoài là không thực hiện được làm cho vụ án kéo dài, vi phạm thời hạn xét xử. Trong quá trình tố tụng, đương sự chết, tòa phải xác minh để đưa những người thừa kế ở nước ngoài vào tham gia vụ án nhưng người trong nước không cung cấp đầy đủ địa chỉ người thừa kế ở nước ngoài nên khó khăn khi làm hồ sơ. Tất cả đều dẫn đến việc lấy lời khai, tống đạt các văn bản, hoặc xác định tài sản ở nước ngoài của tòa án tại Việt Nam không thực hiện được, làm cho vụ án bị kéo dài.
Thực tiễn giải quyết xung đột pháp luật về thừa kế theo di chúc có yếu tố nước ngoài
2. Hoàn thiện pháp luật về thừa kế có yếu tố nước ngoài nói chung tại Việt Nam
Thứ nhất, xây dựng thực thi phù hợp chế độ đãi ngộ như công dân với người nước ngoài tại Việt Nam. Một trong những yêu cầu của phương hướng hoàn thiện pháp luật điều chỉnh quan hệ thừa kế theo pháp luật có yếu tố nước ngoài là bảo đảm cho người nước ngoài được hưởng các quyền và lợi ích ngang bằng với công dân Việt Nam trên cơ sở chế độ đãi ngộ như công dân, tiến tới xóa bỏ sự phân biệt đối xử giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài trong các quan hệ dân sự nói chung. Như vậy, về nguyên tắc, trong quan hệ thừa kế, người nước ngoài có quyền thừa kế bình đẳng như công dân Việt Nam.Việc áp dụng cho người nước ngoài chế độ đãi ngộ như công dân tạo cơ hội bình đẳng cho họ trong các giao lưu dân sự tại Việt Nam với nhau hoặc với công dân Việt Nam. Đồng thời hạn chế được việc các nước có thể áp dụng sự phân biệt đối xử với công dân Việt Nam khi tham gia quan hệ dân sự với nhau hoặc với người nước ngoài tại nước đó.
Thứ hai, đơn giản hóa nhằm đảm bảo việc dễ dàng thực hiện pháp luật. Chúng ta phải đẩy mạnh việc tạo ra một hành lang pháp lý năng động, phù hợp với thông lệ quốc tế, nhằm ổn định hóa và hỗ trợ, khuyến khích các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài phát triển, tạo cơ sở để Tòa án và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét giải quyết các vụ việc về thừa kế có yếu tố nước ngoài phát sinh. Để đáp ứng yêu cầu này, cần tiến hành rà soát một cách tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ thừa kế có yếu tố nước ngoài, tìm ra những tồn tại, bất cập trong cơ chế điều chỉnh pháp luật.
Thứ ba, nâng cao hiệu quả của việc áp dụng các quy định của Điều ước quốc tế, Tập quán quốc tế và pháp luật nước ngoài. Trình độ năng lực áp dụng pháp luật nước ngoài của thẩm phán Tòa án còn nhiều hạn chế khi xét xử các tranh chấp dân sự có yếu tố nước ngoài. Do không am hiểu về pháp luât, nhất là về xung đột pháp luật, cũng như không hiểu được nội dung pháp luật nước ngoài, cho nên thẩm phán không thể áp dụng pháp luật nước ngoài trong khi xét xử. Điều này vô hình chung đã làm cho các quy phạm xung đột dẫn chiếu đến việc áp dụng pháp luật nước ngoài trở nên hình thức, không được thực hiện được trong thực tiễn. Cần phải hoàn thiện pháp luật điều chỉnh các quan hệ thừa kế có yếu tố nước ngoài để đáp ứng được yêu cầu nâng cao năng lực xét xử của Tòa án trong việc áp dụng pháp luật và điều ước quốc tế, kể cả pháp luật nước ngoài, để giải quyết tranh chấp về thừa kế có yếu tố nước ngoài.
Thứ tư, tăng cường ký kết các Điều ước quốc tế, tham gia đàm phán, trao đổi, thương lượng để ký kết các điều ước song phương và đa phương. Việc ký kết các điều ước quốc tế tạo điều kiện thuận lợi trong việc giải quyết tranh chấp dễ dàng và không tốn kém về thời gian.
Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề Thực tiễn giải quyết xung đột pháp luật về thừa kế theo di chúc có yếu tố nước ngoài. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: luathanhmai@gmail.com để được luật sư tư vấn hỗ trợ miễn phí.
