Có thể hiểu việc phân cấp quản lí ngân sách là việc phân giao nhiệm vụ thu, chi giữa các cấp chính quyền. Theo Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, khái niệm này được giải thích cụ thể như sau:
Phân cấp quản lí ngân sách nhà nước là việc xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của chính quyền các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách trong việc quản lí ngân sách nhà nước phù hợp với phân cấp quản lí kinh tế – xã hội.
(Theo khoản 16 Điều 4)
Phân cấp quản lí ngân sách nhà nước
Nội dung và nguyên tắc phân cấp quản lí ngân sách nhà nước
Theo điều 6 Luật ngân sách nhà nước 2015, hệ thống ngân sách nhà nước bao gồm:
– Ngân sách nhà nước gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương
– Ngân sách địa phương gồm ngân sách của các cấp chính quyền địa phương
Để đảm bảo việc phân cấp quản lí ngân sách đem lại kết quả tốt cần phải quán triệt các nguyên tắc được quy định tại Điều 9 Luật Ngân sách nhà nước như sau:
– Ngân sách trung ương, ngân sách mỗi cấp chính quyền địa phương được phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể.
– Ngân sách trung ương giữ vai trò chủ đạo, bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ chi quốc gia, hỗ trợ địa phương chưa cân đối được ngân sách và hỗ trợ các địa phương
– Ngân sách địa phương được phân cấp nguồn thu bảo đảm chủ động thực hiện những nhiệm vụ chi được giao. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách ở địa phương phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh và trình độ quản lý của mỗi cấp trên địa bàn.
– Nhiệm vụ chi thuộc ngân sách cấp nào do ngân sách cấp đó bảo đảm; việc ban hành và thực hiện chính sách, chế độ mới làm tăng chi ngân sách phải có giải pháp bảo đảm nguồn tài chính, phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách từng cấp; việc quyết định đầu tư các chương trình, dự án sử dụng vốn ngân sách phải bảo đảm trong phạm vi ngân sách theo phân cấp.
– Trường hợp cơ quan quản lý nhà nước thuộc ngân sách cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý nhà nước thuộc ngân sách cấp dưới thực hiện nhiệm vụ chi của mình thì phải phân bổ và giao dự toán cho cơ quan cấp dưới được ủy quyền để thực hiện nhiệm vụ chi đó. Cơ quan nhận kinh phí ủy quyền phải quyết toán với cơ quan ủy quyền khoản kinh phí này.
– Thực hiện phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) đối với các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân sách và số bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới trên cơ sở bảo đảm công bằng, phát triển cân đối giữa các vùng, các địa phương.
– Trong thời kỳ ổn định ngân sách:
+ Không thay đổi tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa các cấp ngân sách;
+ Hằng năm, căn cứ khả năng cân đối của ngân sách cấp trên, cơ quan có thẩm quyền quyết định tăng thêm số bổ sung cân đối ngân sách từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới so với năm đầu thời kỳ ổn định;
+ Số bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới được xác định theo nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ ngân sách và các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách; khả năng của ngân sách cấp trên và khả năng cân đối ngân sách của từng địa phương cấp dưới;
+ Các địa phương được sử dụng nguồn tăng thu hằng năm mà ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp để tăng chi thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
+ Trường hợp đặc biệt có phát sinh nguồn thu từ dự án mới đi vào hoạt động trong thời kỳ ổn định ngân sách làm ngân sách địa phương tăng thu lớn thì số tăng thu phải nộp về ngân sách cấp trên. Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định thu về ngân sách cấp trên số tăng thu này và thực hiện bổ sung có mục tiêu một phần cho ngân sách cấp dưới để hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng ở địa phương theo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt;
– Sau mỗi thời kỳ ổn định ngân sách, các địa phương phải tăng khả năng tự cân đối, phát triển ngân sách địa phương, thực hiện giảm dần tỷ lệ bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên so với tổng chi ngân sách địa phương hoặc tăng tỷ lệ phần trăm (%) nộp về ngân sách cấp trên đối với các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân sách để tăng nguồn lực cho ngân sách cấp trên thực hiện các nhiệm vụ chi quốc gia và phát triển đồng đều giữa các địa phương.
– Không được dùng ngân sách của cấp này để chi cho nhiệm vụ của cấp khác và không được dùng ngân sách của địa phương này để chi cho nhiệm vụ của địa phương khác, trừ các trường hợp sau:
+ Ngân sách cấp dưới hỗ trợ cho các đơn vị thuộc cấp trên quản lý đóng trên địa bàn trong trường hợp cần khẩn trương huy động lực lượng cấp trên khi xảy ra thiên tai, thảm họa, dịch bệnh và các trường hợp cấp thiết khác để bảo đảm ổn định tình hình kinh tế – xã hội, an ninh và trật tự, an toàn xã hội của địa phương;
+ Các đơn vị cấp trên quản lý đóng trên địa bàn khi thực hiện chức năng của mình, kết hợp thực hiện một số nhiệm vụ theo yêu cầu của cấp dưới;
+ Sử dụng dự phòng ngân sách địa phương để hỗ trợ các địa phương khác khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa nghiêm trọng.
– Trường hợp thực hiện điều ước quốc tế dẫn đến giảm nguồn thu của ngân sách trung ương, Chính phủ trình Quốc hội điều chỉnh việc phân chia nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương để bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương.
Tại sao phải phân cấp quản lí ngân sách nhà nước?
Phân cấp quản lí ngân sách nhà nước là một nội dung quan trọng của quản lí ngân sách nhà nước. Việc phân cấp quản lí này không chỉ liên quan đến công tác quản lí ngân sách mà còn liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn đề kinh tế- xã hội. Cần phải phân cấp quản lí ngân sách nhà nước bởi những lí do sau:
Thứ nhất, ngân sách nhà nước là thống nhất, cả nước chỉ có một ngân sách do nhà nước quản lí và quyết định việc chi dùng. Tuy nhiên trong quá trình hình thành và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước, Chính phủ ở trung ương có thể giao cho chính quyền địa phương thực thi một số nghiệp vụ thu, chi cần thiết, có liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của cấp chính quyền trên địa bàn mình quản lí.
Thứ hai, phân cấp quản lí ngân sách sẽ khuyến khích chính quyền địa phương phát huy tính chủ động, sáng tạo trong việc khai thác tiềm năng và huy động thế mạnh nguồn tài chính, địa bàn để phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của địa phương mình
Thứ ba, phân cấp quản lí ngân sách tạo điều kiện cho chính quyền các cấp có phương tiện tài chính để thực thi nhiệm vụ được giao mà không phải trông chờ, ỷ lại vào các đơn vị hành chính cấp trên.
Trên đây là tư vấn của luatthanhmai về chủ đề Phân cấp quản lí ngân sách nhà nước. Nếu có thắc mắc hay vấn đề cần được tư vấn vui lòng liên hệ email: luathanhmai@gmail.com để được luật sư tư vấn hỗ trợ miễn phí.
